Ćwiczenie 3

Celem ćwiczenia jest nauczenie się posługiwania menedżerem plików Nautilus oraz wykonywaniem podstawowych poleceń operacji na plikach i katalogach z linii poleceń (w terminalu).

Uwaga! W nazwach plików i katalogów nie należy używać polskich znaków (z tzw. ogonkami) oraz spacji!

  1. Czym jest Nautilus?
    Nautilus jest domyślną nakładką systemową podobną podobną do Explorera w Windowsach. Umożliwia przeglądanie katalogów, zarządzanie plikami (kopiowanie, usuwanie, przenoszenie i zmiana nazwy, zmiana atrybutów plików), edycję tekstów a także uruchamianie innych programów przy użyciu myszki komputerowej.
    Program Nautilus uruchamiamy wpisując Nautilus w Panelu głównym:

    lub klikając na ikonę Katalogu domowego:

     


     

  2. Tworzenie katalogów:
    Po drzewie katalogów przemieszczamy się klikając przyciski Wstecz/Do Przodu (zaznaczone na obrazku poniżej żółtym okręgiem), ikony po lewej stronie okna (zielona ramka na obrazku poniżej) lub ikony w środkowej (właściwej) stronie okna (czerwona ramka na obrazku poniżej).

    W celu orientacji, gdzie znajdujemy się w drzewie katalogów obserwujemy górny pasek z graficznie przedstawioną ścieżką (niebieska ramka na obrazku poniżej):



    Aby utworzyć katalog, należy kliknąć w głównej części okna prawym przyciskiem myszy (PPM) i wybrać z menu opcję: Utwórz nowy katalog, a następnie wpisać jego nazwę.

    Utwórz w Katalogu domowym folder o nazwie Cwiczenie3.

     

  3. Kopiowanie i przenoszenie plików:

    Pobierz z Internetu dowolny plik graficzny (nie większy niż 1MB) i zapisz go w domyślnej lokalizacji (katalog Pobrane w Katalogu domowym), a następnie skopiuj go do katalogu Cwiczenie3 poprzez kliknięcie na nim PPM i wybranie opcji Skopiuj, przejście do katalogu Cwiczenie3 po kliknięciu w główną część okna PPM wybierz opcję Wklej.

    W analogiczny sposób pliki można też przenosić (wybierając opcję Przenieś zamiast Skopiuj).


     
  4. Zmiana nazwy:

    Aby zmienić nazwę pliku lub katalogu należy kliknąć na niego PPM i wybrać opcję Zmień nazwę... i wpisać nową nazwę.

    Zmień nazwę pliku graficznego w katalogu Cwiczenie3 na Przykladowa_grafika, zachowując dotychczasowe rozszerzenie pliku.


     
  5. Uruchamianie programu:

    Niektóre pliki są programami wykonywalnymi. Jednak aby system operacyjny mógł je wykonać, muszą one posiadać atrybut plikowy wykonywalności. W celu sprawdzenia czy plik jest wykonywalny należy kliknąć PPM na pliku i wybrać Właściwości, a następnie przejść do zakładki Uprawnienia. O tym czy plik jest wykonywalny informuje nas kwadrat obok napisu: Wykonywanie:

    Aby zmienić obecny stan należy na niego kliknąć i zamknąć okno właściwości przyciskiem Zamknij.

    Gdy upewniliśmy się, że program jest wykonywalny, wystarczy uruchomić go klikając na jego ikonę.




Poniższą część ćwiczenia, należy wykonać w nowo otwartym ("czystym") terminalu (o sposobie uruchamiania terminala tekstowego była mowa w ćwiczeniu 2).

 

Ważne informacje:

/ (ukośnik) oznacza katalog główny systemu

~ (tylda) oznacza katalog domowy
. (kropka) oznacza lokalizację bieżącą (katalog, w którym aktualnie się znajdujesz)
.. (dwie kropki) oznaczają lokalizację poziom wyżej
cd przeniesie nas do katalogu domowego
cd . przeniesie nas do tego katalogu bieżącego (w nim jesteśmy - czyli nie zrobi nic ;)
cd .. przeniesie nas do katalogu leżącego poziom wyżej

W terminalu naciskając Strzałka w dół / Strzałka w górę możemy przywoływać poprzednio użyte polecenia.

  • Drzewo katalogów:
    Aby w linii poleceń stworzyć nowy katalog należy wykorzystać polecenie mkdir.
    Jeżeli więc chcemy utworzyć katalog o nazwie tmp2, to w terminalu tekstowym należy wydać polecenie:

    mkdir  tmp2

    Sprawdź istnienie utworzonego katalogu wykorzystując polecenie ls. Jeżeli po wydaniu tego polecenia na wypisanej liście znajduje się także nazwa katalogu tmp2 to znaczy, że katalog został utworzony.
    Aby wejść do utworzonego katalogu, należy użyć polecenia cd w taki sposób:

    cd  tmp2

    Sprawdź, gdzie obecnie się znajdujesz wydając polecenie pwd. Wypisana ścieżka (podobna do /tmp/guest-987gds-Guest/tmp2) oznacza Twoją bieżącą lokalizację. Powinna się ona kończyć na tmp2. Aby wyjść z katalogu tmp2 z powrotem do katalogu domowego ("poziom wyżej") należy użyć polecenia:

    cd   ..

    (zwróć uwagę na odstęp pomiędzy poleceniem "cd" a argumentem "poziom wyżej", czyli dwoma kropkami). Ponownie sprawdź swoje obecne położenie (polecenie pwd).

    Aby sprawdzić co znajduje się w miejscu, w którym aktualnie się znajdujemy w terminalu, należy użyć polecenia:

    ls

    (UWAGA: w poleceniu występuje mała litera l (małe L))

  • Opcje poleceń, na przykładzie ls:
    Polecenie ls, jak większość poleceń w systemach UNIX może być używane z różnymi opcjami. Dla przykładu, aby uzyskać klasyczną listę (jednokolumnową) plików i katalogów użyj polecenia ls z opcją -l:

    ls -l

    Aby wyświetlić listę plików i katalogów posortowaną po czasie edycji, tak aby najnowsze były na dole ekranu, należy użyć opcji -l (tworzy listę jednokolumnową), -t (sortuje po czasie), -r (sortuje w kolejności odwrotnej):

    ls -ltr

    W przypadku gdy chcemy aby wyświetlane były także pliki ukryte (np. systemowe), czyli takie, których nazwa zaczyna się od kropki (np. .bashrc) musimy użyć opcji -a, np.:

    ls -la

     

  • Kopiowanie:
    Aby skopiować plik .bashrc ze swojego katalogu domowego do katalogu tmp2 należy użyć polecenia cp podając dwa argumenty do tego polecenia:

    cp  ~/.bashrc  ~/tmp2

    Tyldy (~) jednoznacznie wskazują, że plik znajduje się w katalogu domowym i że katalog docelowy (tmp2) też leży w katalogu domowym.

    1. coskąd kopiujemy
    2. dokąd kopiujemy (możemy też podać jaką nazwę ma otrzymać kopia obiektu)
  • Jeżeli jakiekolwiek polecenie nie chce działać (pojawia się komunikat błędu) użyj poleceń: pwd aby sprawdzić, czy znajdujesz się we właściwym miejscu i ls -la aby sprawdzić czy plik, który chcesz skopiować/przenieść faktycznie się tam znajduje.



    Jeżeli znajdujesz się w katalogu domowym (sprawdź to znanym już poleceniem) i katalog tmp2 też tam został utworzony (tak właśnie powinno być), to uproszczona wersja tego polecenia będzie wyglądała tak:

    cp  .bashrc  tmp2

    Wykonaj także to polecenie. Po jego wykonaniu pojawi się ostrzeżenie systemu o tym, że w katalogu docelowym (czyli w katalogu tmp2) istnieje już plik o takiej samej nazwie (jak ten, który teraz kopiujemy) i system zapyta, co z ty fantem zrobić. Jest tak, dlatego, że chwilę wcześniej już wykonaliśmy to polecenie). Po zapytaniu systemu możesz zgodzić się na nadpisanie starego pliku nowym (overwrite).

    Przejdź do katalogu tmp2, gdzie znajduje się plik .bashrc i wykonaj polecenie:

    mv  .bashrc  skopiowany

    Sprawdź skuteczność swojego działania (ls -la). Co się stało z plikiem .bashrc?

     

  • Uruchamianie programu:
    Aby wykonać (uruchomić) program należy upewnić się, że jest on wykonywalny. W celu uczynienia pliku wykonywalnym należy użyć polecenia:

    chmod  +x  nazwa_pliku

    gdzie pod nazwa_pliku wpisać nazwę pliku, który chcemy uczynić wykonywalnym.

    W celu sprawdzenia atrybutów plików i katalogów można użyć naszego ulubionego polecenia ls:

    uprawnienia - polecenie ls


    Zaznaczone czerwonym kwadratem litery dzielą się na cztery segmenty:
    - pierwszy znak d oznacza, że dany obiekt jest katalogiem (ang. directory)
    - kolejny trzy znaki oznaczają uprawnienia właściciela pliku (r - możliwość odczytu (ang. read),w - możliwość zapisu (ang. write) i x - możliwość wykonywania (ang. executable)
    - kolejne trzy znaki mają te same znaczenie, ale dotyczą użytkowników z grupy
    - ostatnie trzy znaki mają te same znaczenie, ale dotyczą osób innych

    Aby wykonać program używając samej linii poleceń należy wpisać nazwę tego programu poprzedzoną znakami ./, np.:

    ./program

UWAGA! To tylko przykład polecenia. Gdyby program nazywałby się np. dodawaj, to aby go uruchomić, w linii poleceń należałoby wpisać ./dodawaj. Ta wiedza przyda Ci się za chwilę, podczas wykonywania zadań :)



Poniższe zadania wykonaj dowolnym sposobem, wykorzystując poznane już narzędzia.

 

Zadanie 1

  1. W swoim katalogu domowym utwórz katalog o nazwie tydzien
  2. W katalogu tydzien utwórz następującą strukturę katalogów (poziome kreski oznaczają, że dla przykładu katalog poniedzialek znajduje się w katalogu tydzien):
    ~/tydzien
    |     |poniedzialek
    |     |wtorek
    |     |sroda
    |     |czwartek
    |     |    |ranek
    |     |    |wieczor
    |     |    |    |siedemnasta
    |     |    |    |dziewietnasta
    |     |    |
    |     |    |noc
    |     |
    |     |piatek
    |     |sobota
    |     |    |ranek
    |     |    |wieczor
    |     |    |noc
    |     |
    |     |niedziela
    
    Ciekawostka: Pełna, względna ścieżka dostępu do katalogu dziewietnasta jest taka: ~/tydzien/czwartek/wieczor/dziewietnasta
  3. Usuń katalogi sobotaniedziela
  4. Utwórz katalog ~/nowy. Skopiuj do niego plik /usr/share/mc/mc.lib
  5. Skopiuj katalogi tydziennowy do katalogu ~/Cwiczenie3

Zadanie 2

  1. Zapisz plik Skompresowany_katalog (znajduje się na dole tej strony) na dysku lokalnym, w katalogu Cwiczenie3

    Sprawdź, czy plik poprawnie się zapisał. Plik ten jest skompresowanym katalogiem (archiwum). Aby go zdekompresować należy użyć w terminalu poniższego polecenia (UWAGA! Musisz znajdować się w katalogu, w którym zapisałeś plik):

    tar  -xvf  nazwa_pliku.tar
     

  2. Po rozpakowaniu archiwum pojawią się cztery pliki: 1, 2, 3, i 4. Zmień nazwy plików następująco:
    1 na nos.txt
    2 na usmiech.dat (zapisane przez 's')
    3 na oczy.txt
    4 na skrypt.csh

     
  3. Aby móc wykonać program, zmień atrybuty pliku skrypt.csh tak, aby był on wykonywalny.
     
  4. Uruchom w terminalu plik skrypt.csh.
     
  5. Po ukazaniu się obrazka, zrób "zdjęcie ekranu" poprzez użycie przycisku Print Screen i zapisz zdjęcie na dysku lokalnym, w katalogu Cwiczenie3/obrazek/ nazywając plik swoim imieniem i dzisiejszą datą. Plik powinien posiadać odpowiednie rozszerzenie (png).

Zadanie 3

  1. Skopiuj plik xfig z katalogu /usr/bin do swojego katalogu domowego.
     
  2. Sprawdź jakie ma atrybuty, a następnie:
    1. Zdejmij atrybut wykonywania (zobacz co zmieniło się w atrybutach poprzez użycie polecenie ls -l) i napisz:
      ./xfig
    2. Dodaj atrybut wykonywania (zobacz co zmieniło się w atrybutach poprzez użycie polecenie ls -l) i napisz:
      ./xfig

       
  3. Przedyskutuj różnice

     

Zakończenie

Przygotuj archiwum zawierające cały katalog Cwiczenie3 wraz z zawartością. W terminalu, znajdując się w katalogu domowym (~), wykonaj polecenie:

tar  -cvf  Cwiczenie3_Imie.tar  Cwiczenie3 (wpisując zamiast słowa Imie swoje imię bez "ogonków")
 

Prześlij archiwum Cwiczenie3_Imie.tar na swoje konto Google (Google Drive) i udostępnij je prowadzącemu zajęcia. W opisie dodanego pliku opisz krótko spostrzeżenia z Zadania 3.

Podsumowanie ćwiczenia

  1. Wymagane umiejętności:
    1. kopiowanie i przenoszenie plików i katalogów
    2. zmiana nazwy plików i katalogów
    3. tworzenie i usuwanie katalogów
    4. poruszanie się po drzewie katalogów
    5. zmiana atrybutów plikowych
    6. dekompresowanie plików i katalogów
  2. Problemy i zagadnienia:
    1. czy można dowiedzieć się czyj jest dany plik (kto jest jego właścicielem)?
    2. czy tworzenie plików to to samo, co tworzenie katalogów?
    3. czym jest plik, a czym katalog?
    4. co to są rozszerzenia plików i do czego służą?
    5. dlaczego kompresujemy pliki i katalogi?


Załącznik:
skompresowany_katalog.tar